Πέμπτη 6 Ιανουαρίου 2011

Βοσπορινοί Τσιγγάνοι και ένα γκραφίτι


Στο τελείωμα της Ευρωπαϊκής ακτής, ανάμεσα σε πλούσια αρχοντικά και προξενικές αρχές, ξεπροβάλλει σαν καλοπροαίρετος αλλά ανεπιθύμητος συγγενής ο οικισμός των Ρομά του Τσαγίρμπασι. Με φόντο τα ήρεμα νερά του Βοσπόρου η περιοχή πλαισιώνεται με αυθαίρετα, μισογκρεμισμένες κατοικίες και παράγκες της μίας βραδιάς. (γκετζέκοντου*).Εφοδιασμένος με την φωτογραφική μου μηχανή και τις προκαταλήψεις των γνωστών μου αποφάσισα το καλοκαίρι να επισκεφθώ αυτή τη διαφορετική γειτονιά.
Η πρώτη εικόνα που συνάντησα όταν έφτασα εκεί, ήταν μια οικογένεια Ρομά, που απολάμβανε τον μεσημεριανό ήλιο καθισμένη σε ένα υποτυπώδες παρκάκι, αναπνέοντας τα καυσαέρια των αυτοκινήτων που περνούσαν βιαστικά απο την παραλιακή. Ένα κοριτσάκι με λεοπάρ μπλουζάκι και χαρούμενη διάθεση με πλησίασε χορεύοντας. Δεν μου μίλησε. Μόλις έχασε το ενδιαφέρον της για τον περίεργο άγνωστο, προτίμησε να παίξει με το ποτιστικό μηχανισμό του γκαζόν.



Στα σκουριασμένα δοκάρια της κεντρική πλατείας - τσιμεντένιου ποδοσφαιρικού γηπέδου, είχαν απλωθεί τα χειμερινά χαλιά. Λίγο πιο πέρα πληθωρικές γιαγιάδες με πλουμιστά ρούχα και πολύχρωμες μαντίλες ( ήταν φανερό ότι τις χρησιμοποιούσαν περισσότερο ως εθιμοτυπικό αξεσουάρ , παρά ως θρησκευτικό σύμβολο) είχαν αρχίσει το κουτσομπολιό με την συνοδεία ηλιόσπορων, την ίδια ώρα που δύο ηλικιωμένοι λογόφερναν έντονα για το ποδοσφαιρικό γίγνεσθαι της χώρας. Όσο εγώ προσπαθούσα να τραβήξω αθόρυβα και διακριτικά κάποια καρέ, μια παρέα μικρών παιδιών με πλησίασε για να μου ζητήσει να τους βγάλω κάποιες φωτογραφίες. Ο κόκκινος συναγερμός σήμανε στην μικρή πλατεία. Οι φωνές και τα γέλια των μικρών παιδιών που πόζαραν αυτάρεσκα στο φακό με έκαναν το επίκεντρο τoυ οικισμού. Μια σαραντάρα θείτσα ξεπρόβαλλε από μία ξεφτισμένη γαλάζια μονοκατοικία, και με απείλησε λέγοντας μου σε σπαστά τουρκικά "Αν δεν έχεις φύγει μέσα σε δύο λεπτά από εδώ, θα φωνάξω τους δικούς μου". Επειδή προφανώς δεν ήθελα να γνωριστώ με τους "δικούς της" αναγκάστικα να αποχωρήσω.




Μετά από αρκετούς μήνες και εντελώς συμπτωματικά έμαθα από την Όλγα ότι ακριβώς στην ίδια περιοχή δημιουργείται ένα γκραφίτι από μια καλλιτεχνική ομάδα, όπου συμμετείχε  και η ίδια. Χωρίς να το πολυσκεφτώ αυτοπροσκαλέστηκα στο εγχείρημα με σκοπό να πλησιάσω την κοινότητα. Με το που πάτησα το πόδι μου ξανά στην γειτονιά, ένας νεαρός, που μου συστήθηκε ως "Κεμάλ" (μου αιτιολόγησε ότι είναι το ψευδώνυμο που του έδωσε η γειτονιά εξ'αιτίας της τρομερής του αγάπης για τον Κεμάλ Ατατούρκ) ήρθε κοντά μου. Μου είπε ότι με θυμόταν από την προηγούμενη φορά και μου ζήτησε συγγνώμη εκ μέρους της κοινότητας για την εχθρική συμπεριφόρα που είχα δεχτεί. Στη συνέχεια προσπάθησε να αιτιολογήσει αυτή τη στάση, λεγοντάς μου πως όλοι οι κάτοικοι είναι τρομοκρατημένοι επειδή ο Δήμος, θέλει να τους πετάξει έξω από τα σπίτια τους. Η αλήθεια είναι πως πριν από δύο χρόνια, ο τσιγγάνικος οικισμός του Σουλούκουλε, που βρισκόταν  πίσω από τα Θεοδωσιανά τείχη, στην ιστορική πλευρά της πόλης, είχε μεταφερθεί βίαια σε άλλες περιοχές εξ'αιτίας μιας ολικής ανάπλασης που σχεδίαζε η κυβέρνηση, αλλά δεν είχε ακουστεί κάτι σχετικό για αυτή την μεριά του Βοσπόρου. Με την άδεια πλέον του "Κεμάλ" είχα κερδίσει είσοδο ελευθέρας στο Τσιγγάνικο άβατο.


 Η γειτονιά ήταν πνιγμένη στο χρώμα και τα σκουπίδια. Ξεθωριασμένοι τοίχοι γεμάτοι συνθήματα και βαμμένα δορυφορικά πιάτα σε έντονο φούξια σε καλωσορίζουν στον χώρο.  Οι γάτες της περιοχής, προς αναζήτηση κάποιου ψαροκόκκαλου, κατακτούσαν τους λόφους που σχηματίζονταν στους δρόμους από μπάζα και ακαθαρσίες. Υγρά και στενά δρομάκια που συχνά κατέληγαν σε αδιέξοδα φιλοξενούσαν την καθημερινή μπουγάδα. Αυτό όμως που μου έκανε περισσότερη εντύπωση ήταν οι τουρκικές σημαίες που κρεμόντουσαν από τα παράθυρα αρκετών σπιτιών. Αληθινά υπερπατριωτικά αισθήματα που προκάλεσε η αφομοίωση ή προσπάθεια αποδοχής από τους τουρκογενείς; Δεν μπόρεσα να δώσω απάντηση.





Κοντά στη κεντρική πλατέια είχαν στηθεί σκαλωσιές για την δημιουργία του γκραφίτι. Εκεί βρισκόταν εκτός από την Όλγα που δούλευε μανιωδώς, ο Σερντάρ που σκαρφάλωνε τις σκαλωσιές σαν τσιτάχ και ο Χαϊρουλάχ με τις αριστερές πεποιθήσεις και το ισλαμικό όνομα, κατάλοιπο από την βαθιά θρησκευόμενη οικογενειά του. Όση ώρα τα παιδιά της ομάδας Yada komunite δούλευαν μπροστά στον τοίχο ισορροπώντας στα ξύλα, έκαναν και τους παιδονόμους προσπαθώντας να νουθετήσουν τα παιδιά που είχαν μαζευτεί κοντά τους και κρέμονταν από τις σκαλωσιές σαν επιδέξιοι σαλτιμπάγκοι. Οι περαστικοί εκστασιασμένοι με τα φλούο χρώματα του γκραφίτι, ζητούσαν ευγενικά να πάρουν τις μπογιές που θα περίσσευαν στο τέλος με σκοπό να βάψουν τα σπίτια τους. Εκτός από τα έντονα χρώματα οι Ρομά αγαπούν και την φωτιά. Πολλές φορές, η ομάδα δεν έβρισκε παρά μέρη της σκαλωσιάς, που οι Ρομά είχαν πάρει για να ανάψουν φωτιά. Μετά από πολλές δυσκολίες το υπερμεγέθες γκραφίτι τελείωσε και εκτός από μια καλλιτεχνική παρέμβαση που κοσμεί πλέον το χώρο τους, η κλειστή κοινότητα με την ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα κατάφερε έστω και λίγο να ανοιχτεί στον έξω κόσμο.




12 σχόλια:

  1. Δεν αξιώθηκα να πάω να δω τα παιδιά όταν το δούλευαν, ούτε καν στην παρουσίασή του, αλλά από τις περιγραφές σου Νεοπολίτη είναι σαν να ήμουν εκεί:)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αλέξανδρος Μασσαβέτας6 Ιανουαρίου 2011 στις 7:41 μ.μ.

    ΛΑΤΡΕΥΩ την έκφραση "δεν αξιώθηκα"!!!
    σχεδόν όσο και το γκραφίτι της Όλγας :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Εγώ πάλι λατρεύω που μπαίνετε στην διαδικασία να σχολιάσετε. Σε ευχαριστώ πολύ Αγγελή. Έλα καμια μέρα από τα μέρη μας να πάμε να χαζέψουμε το εκπληκτικό γκράφιτι μαζί.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Τυχεροί εσείς οι Νέο-Πολίτες αλλά και οι Παλιο-Πολίτες, που γνωρίζετε και μπορείτε να αναφέρεσθε σε τοπωνύμια όπως το Τσαγίρμπασι.
    Άξια επαίνου η ομάδα Yada komunite για το όλο εγχείρημα με το πολύ καλό αποτέλεσμα. Μακάρι να μακροημερεύσει το έργο.
    Δηλώνοντας πεζότητα σε θέματα ζωγραφικής και ποίησης, δεν θα διστάσω να κάνω μια παρατήρηση για το πολύ ωραίο γκραφίτι. Μήπως το έργο είναι αρκετά γκρίζο για μια τσιγγάνικη γειτονιά; Μήπως έπρεπε να είναι πιο πλουμιστό και φανταχτερό, με πιο ελεκτρίκ χρώματα, όπως υπαγορεύουν τα κλαρωτά φακιόλια και σαλβάρια των αθιγγανίδων ή τα φαντεζί πουκάμισα που φορούν, για χτυπητή σκηνική παρουσία, οι βιρτουόζοι αυτών των μαχαλάδων;
    Διαχρονικά οι τσιγγάνοι, παρ’ όλη την διαφορετικότητα τους φροντίζουν να εναρμονίζονται με το περιβάλλον που τους «φιλοξενεί» ώστε αυτό να τους ανεχθεί και να μην τους εμέσει. Ακολουθούν την επικρατούσα θρησκεία του τόπου, χρησιμοποιούν ονόματα που παραπέμπουν σε βαθειά θρησκευόμενους (στην αντίστοιχη ελληνική πληθυσμιακή ομάδα αφθονούν οι Νεκτάριοι και οι Χρυσοβαλάντου) και κάνουν άσκοπη χρήση των επιχώριων εθνικών συμβόλων (όρα ψευδώνυμο "Κεμάλ" και ανάρτηση σημαιών).
    Αλήθεια οι τσιγγάνοι του Σουλούκουλε εκτοπίσθηκαν; Και που γίνονται τώρα τα περίφημα πριβέ belly dance, που γίνονταν κάποτε στη γειτονιά του και ενέπνεαν τους αρθρογράφους ταξιδιωτικών θεμάτων;
    Πέραν όλων, και νομίζω θα συμφωνήσετε και σεις, το πιο σπουδαίο αυτής της ανάρτησης, είναι η αμεριμνησία που εκπέμπεται από τις πρώτες φωτογραφίες. Και ακόμα πιο σημαντικό έως ψυχοθεραπευτικό, το άδολο, αβίαστο και ανυπόκριτο ευρύ χαμόγελο των παιδιών, που ξεπερνά τα πιο ακριβοπληρωμένα Καλιφορνέζικα χαμόγελα, αν και ο μικρός με τα κόκκινα, από τη παρέα των τεσσάρων, έχει υποστεί συντριπτική ήττα από την τερηδόνα που δεν του άφησε ούτε ένα δόντι για δείγμα στην βιτρίνα. Αλλά ως γνωστόν γελάμε με την καρδιά μας και όχι με το στόμα μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Για ακόμα μία φορά τα σέβη μου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Θα πάρω τον Άλεξ και την Όλγα και "αν μας αξιώσει" ο Αλλάχ θα σου 'ρθουμε!

    Αααα, αν βολέψει κιόλας, λέω να πάρουμε μαζί και ΠανΚαπάκο με το Γιάννη τον Χρ.

    Τόσο που αγαπούν την Πόλη, θ' αρχίσουν να αγκαλιάζουν τις τσιγγάνες με τις κλαρωτές τις φούστες και να μοιράζουν γλυφιτζούρια στα (ξεδοντιάρικα) γυφτάκια:)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Οπα :))) Αγγελή μου το παράκανες.... Είπαμε έχουμε αδυναμία στις γυναίκες τις πόλης αλλά όχι σε όλες :)))

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Γιάννη
    Είχα σκοπό να επιτιμήσω τον Αγγελή, αλλά με πρόλαβες με σχόλιο-παράπονο, το οποίο βρίσκω μάλλον ρατσιστικό.

    Αγγελή
    Αν και τα γλειφιτζούρια από μόνα τους αποτελούν επαρκή διατροφική διαστροφή, τα φετιχιστικά σχόλια περί εναγκαλισμών «κλαροφορουσών», ενέχουν τον κίνδυνο, εφόσον ο Νεοπολίτης έχει αποκτήσει αναγνώστες στο Τσαγίρμπασι, να στοχοποιηθούμε με τον Γιάννη Χρ. και να μην αποφύγουμε την επώδυνη γνωριμία με αυτούς που η σαραντάρα θείτσα ανέφερε στον Νεοπολίτη ως "δικούς της".
    Θα λένε κατά το Βόσπορο μεριά, "φοβού τους Δαναούς και φθοριούχα κομίζοντας"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Πανκαπ
    Βρε καλό μου παιδί ΠανΚαπ...δεν είναι ρατσιστικό το σχόλιο μου..και ειδικά ο Αγγελής(που ξέρει πολλά) με 'έπιασε':)
    Μάλλον πρέπει να κάνουμε την συνάντηση που είπε παραπάνω ο 'γλυκούλης' γιατί με τα πλήκτρα και τις λέξεις παρεξηγούμαι....εγώ είμαι του προφορικού λόγου :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Καλά ρε Αγγελή, εδώ ετοιμάζεται να μας την πέσει σύσσωμος ο γυφτομαχαλάς για παρενόχληση και σένα σε απασχολεί αν το «γλυφιτζούρι» γράφεται με "ει";
    Ναι με "ει" γράφεται για να ξεχωρίζουμε τον γλύπτη απ’ τον γλείφτη. Αν θέλεις επανέρχομαι με επιπλέον γραμματικές – ετυμολογικές πληροφορίες, αν και στο γλείψιμο δεν τα πάω καθόλου καλά.

    Αχ Νεοπολίτη μου, sarantakos.wordpress.com το κάναμε το Blog σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Ρομά της Πόλης και Ρωμιοί της Πόλης.
    Γιώργος Ν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή